آیین شب یلدا در۳ده بزرگ غرب پایتخت | از قصه هزار و یک شب پونک تا غذا برون فرحزاد
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۶۴۲۹۵
همشهری آنلاین - مریم باقرپور: سال‌ها قبل از طرشت، پونک و فرحزاد به‌عنوان روستاهای شناخته شده نام برده می‌شد که هریک با توجه به قومیت‌هایی که در آن ساکن بودندبرای بلندترین شب، برنامه‌های خاصی داشتند. برخی از برف، فالوده و بستنی درست می‌کردند و انار و خرمالوهای باغ‌شان را بعد از چیدن از سقف چوبی خانه‌هایشان آویزان می‌کردند تا آنها را تا شب یلدا سالم نگه دارند و برخی دیگر غذای رسمی شب یلدایشان فسنجان بوده و در این شب «لرزونک» و «مسکفک» می‌خوردند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
یکی از روستاهای قدیمی غرب تهران که مردمانش رسوم خاصی برای شب یلدا داشتند، ده پونک است؛ روستایی که این روزها بخشی از شهر شده و آن را با نام محله پونک می‌شناسیم. «افتخار فدایی ابراهیمی» دختر آخرین کدخدای ده پونک که بیش از ۶ دهه از عمرش را در این محله گذرانده درباره رسوم شب یلدا در کوچه‌های خاکی و دیوارهای گلی پونک، می‌گوید: «پدرم کدخدای ده بود، شب یلدا که می‌شد همه اهالی ده به خانه ما می‌آمدند و پدرم برایشان کتاب‌های قدیمی و قصه‌های هزار و یک‌شب می‌خواند.»
او می‌افزاید: «پونکی‌ها از ابتدای پاییز که رفته رفته درختان انار و خرمالویشان به بار می‌نشست، میوه‌های باغ‌شان را با شاخه می‌چیدند و میوه‌های سالم‌تر را با میخ به سقف چوبی خانه‌هایشان می‌بستند تا آن را تا شب یلدا سالم نگه دارند. در این مدت هیچ‌کس دست به میوه‌ها نمی‌زد و وقتی شب یلدا از راه می‌رسید، بزرگ‌ترهای خانواده همه میوه‌ها را پایین می‌آوردند و در طولانی‌ترین شب سال دور هم می‌نشستند و تا صبح آنها را می‌خوردند.»
«در روزهای کودکی ما برق و خبری از تلویزیون و رادیو هم نبود تا شب‌ها سرگرم شویم. برای همین در پاییز زمستان که شب‌ها بلند بود، غروب که می‌شد شام می‌خوردیم و بعد چراغ نفتی دست می‌گرفتیم و برای شب‌نشینی به خانه یکی از اقوام می‌رفتیم.»
این را «شهربانو زمانی» بانوی ۷۶ ساله هم‌محله‌ای و یکی از قدیمی‌های محله طرشت می‌گوید و ادامه می‌دهد: «۶ ماه آخر سال برای ما حکم شب یلدا را داشت. شب‌نشینی‌هایمان هم مانند عید دیدنی، همراه با دید و بازدید بود. یعنی شبی به خانه یکی از اقوام می‌رفتیم و شب دیگر آنها به خانه ما می‌آمدند تا بازدیدمان را پس بدهند و کل پاییز و زمستان ما به این شکل سپری می‌شد.»
وقتی از او که فرزند مرحوم حاج «محمد زمانی» یکی از شناخته‌ترین معتمدان محله طرشت بود، درباره رسوم طرشت در شب یلدا می‌پرسیم، این‌طور پاسخ می‌دهد: «آن زمان به جز میوه‌های باغ خودمان در طرشت، میوه دیگری نداشتیم. پرتقال، سیب، موز و این چیزها نبود. برای همین با ازگیل، انار، خرمالو و هرچه در باغ‌هایمان بود از مهمانان شب یلدایمان پذیرایی می‌کردیم. از مدت‌ها قبل هم هرچه هندوانه یا خربزه می‌خوردیم، تخمه‌های آنها را جمع می‌کردیم تا در شب چله آنها را تفت داده و تا صبح سرگرم شویم. نخودچی و کشمش و لرزونک هم یکی دیگر از خوراکی‌های شب یلدا بود که فکر می‌کنم امروزی‌ها به آن مسقطی می‌گویند.»
علاوه بر اهالی محله‌های طرشت و پونک، ساکنان ده فرحزاد در شمال غربی منطقه هم رسوم جالبی برای بلندترین شب سال داشتند. «اسماعیل لآلی» می‌گوید: «یادم هست پدران ما شب یلدا هیچ‌چیز از بیرون نمی‌خریدند و هرچه روی کرسی‌ها می‌گذاشتیم، همه از خودمان بود.»
او ادامه می‌دهد: «آن زمان برف بسیار می‌بارید و بانوان روستا با برف، فالوده، بستنی و یخ در بهشت درست می‌کردند. میوه هم روی درخت‌ها فراوان بود و شب یلدا انار، توت و خرمالو می‌چیدیم. گردو و بادام‌های درختان باغ را هم با آبلیمو و نمک تفت می‌دادیم و یک خوردنی خوشمزه برای شب یلدا درست می‌کردیم. ضمن اینکه یک خوراکی منحصربه‌فرد هم داشتیم که به آن «مسکفک» می‌گفتیم؛ با کوبیدن توت و گردو یک خمیر خوشمزه به دست می‌آمد که آن را در قالب می‌ریختیم و همان شیرینی شب یلدای ما می‌شد.»
«احمد فرحزادی» از دیگر شهروندان فرحزاد هم می‌گوید: «در ده فرحزاد گردو فراوان بود. به همین دلیل مانند بیشتر ده‌های دیگر شب یلدا فسنجان درست می‌کردیم. بعد همه اهالی در خانه بزرگتر ده جمع می‌شدند و هرکسی هرچه در خانه داشت با خودش می‌آورد. به این‌ترتیب بلندترین شب سال را کنار هم به صبح می‌رساندند.»
یلدایی بردن برای عروس‌خانم‌های ده هم یکی دیگر از رسم‌های شب یلدا بود که اگرچه امروز هم این رسم اجرا می‌شود، اما تفاوت زیادی با آن روزها دارد. لآلی می‌گوید: «همه خوراکی‌های یلدا و لباس‌های مناسب فصل سرما را تزیین می‌کردند و در مجمع می‌گذاشتند، بعد آقا داماد و دوستانش طبق‌های آماده را روی سرشان و باساز و آواز به در خانه عروس خانم می‌بردند تا این‌طور پیروزی روشنایی به تاریکی را جشن بگیرند.»
در محله فرحزاد، از نیم قرن پیش خلخالی‌ها هم ساکن هستند. «پرویز حمیدزاده» درباره رسم‌های آنها دراین شب می‌گوید: «خلخالی‌ها در شب یلدا رسم غذا برون دارند. یعنی همه افراد فامیل به خانه بزرگتر فامیل می‌روند و غذای خود را هم می‌برند. البته در گذشته‌های دور در خلخال، رسم بوده در شب یلدا اگر گوسفند یا گاوی تازه زایمان می‌کرد، شیر یا ماستش را هم به خانه بزرگتر فامیل می‌بردند و تا پاسی از شب غذاهای شب یلدا را دور هم می‌خوردند، می‌گفتند و می‌خندیدند.»
او چراغ گردسوز شب یلدا را به یاد می‌آورد. کرسی و خوردنی‌های دور آن و... از دیگر آداب شب یلدای خلخالی‌ها رسم صله ارحام از سادات و روحانیان محل است و ادامه می‌دهد: «در قدیم خلخالی‌ها در محله فرحزاد، تمام زمستان را استراحت و از انبارها برای تهیه غذا استفاده می‌کردند. چون برف و باران مانع از رفت و آمد آنها می‌شد.»
کد خبر 728717 برچسب‌ها شب یلدا تهران قدیم هویت شهری باغ و باغبانی همشهری محله زمستان میوه و تره بار روستا مجله آداب و رسوم منطقه ۲ خانوادهمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: یلدا شب یلدا تهران قدیم هویت شهری باغ و باغبانی همشهری محله زمستان میوه و تره بار روستا منطقه ۲ خانواده خلخالی ها میوه ها شب یلدا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۶۴۲۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۲۵۰۰ یادواره محله‌محور و خانه‌محور در کهگیلویه و بویراحمد برگزار می‌شود
ایسنا/کهگیلویه و بویراحمد فرمانده سپاه فتح استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۲۵۰۰ یادواره محله محور و خانه محور در این استان برگزار می‌شود.
سردار حمید خرمدل روز پنجشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در اجلاسیه ۹۲ شهید شهرستان باشت که با حضور سردار علی فدوی جانشین فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران مسئولان استانی و محلی خانواده‌های معظم شهدا، مسئولان و اقشار مختلف مردم برگزار شد، افزود: در مدارس و دانشگاه‌ها با حضور رزمندگان دفاع مقدس، ظرفیت‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی تبیین می شود.
فرمانده سپاه فتح استان کهگیلویه و بویراحمد خاطرنشان کرد: ۲۰۰ جلد کتاب در حوزه ادبیات پایداری و دفاع مقدس استان تهیه و چاپ می‌شود.
وی ادامه داد: فیلم سینمایی شهید هدایت الله طیب اهل شهرستان لنده که تحصیل در یکی از بهترین دانشگاه‌های آمریکا را رها کرده، به کشور بازگشت و سپس به جبهه‌های حق علیه باطل اعزام شده و به شهادت رسید نیز در حال ساخت است.
فرمانده سپاه فتح استان کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: در راستای کنگره ملی ۲۰۰۰شهید استان، یک رزمایش فرهنگی به مدت ۱۵ شبانه روز در استان برگزار می‌شود و در حاشیه این برنامه فرهنگی نمایشگاه بزرگی نیز برپا خواهد شد.
خرمدل تاکید کرد: تمثال امیر شهدای استان کهگیلویه و بویراحمد طراحی و تقدیم خانواده شهدا می‌شود. همچنین تصاویر همه شهدای استان در بلوارهای شهرهای استان نصب خواهند شد.
وی با اشاره به فعالیت های عمرانی و خدمت به مردم به تعداد هر شهید استان تا زمان برگزاری دومین کنگره ملی ۲۰۰۰شهید استان کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد: در همین راستا ۲۰۰۰ سری جهیزیه تقدیم زوج‌های جوان خواهد شد.
همچنین حجت‌الاسلام امید گنجه‌ای، امام جمعه شهر باشت با اشاره به جایگاه و مقام شهدا بر اساس آیات و روایات اشاره کرد و گفت: شهید سه منزل را تجربه کرده است. قلب پدر و مادر، معرکه شهید و آغوش پروردگار این سه منزل است. شهید از آغوش مادر به آغوش خداوند عروج کرده است که ۷۰ مرتبه از مادر مهربان‌تر است. جایگاه شهید قلب مادر و آغوش خداوند است.
وی افزود: من از طرف ایل بزرگ شهرستان باشت باوی صحبت می‌کنم. در کتب تاریخی به پهناور بودن شهرستان باشت سخن گفته است. این شهرستان از رودخانه پل بریم، اشکفت شاه تا شوش در خوزستان طول دارد و مسیر عبور امام رضا(ع) از خان‌احمد شهرستان باشت می‌گذرد. من از این شهر بزرگ، شهر انسان‌های مدیر و کسانی که تمدن داشتند، سخن می‌گویم.
امام جمعه باشت با بیان اینکه مدیریت در ذات فرزندان این شهرستان است، اظهارکرد: تشکر می‌کنم از همه کسانی که شبانه‌روز برای برگزاری این اجلاسیه تلاش کردند.
به گزارش ایسنا، وی از سردار فدوی جانشین فرماندهی سپاه پاسداران درخواست کرد: سردار شهید درخشان، سردار بزرگی بود و به تعبیر خیلی‌ها او پدر موشکی دریا بود. درخواست من اینست که موشک یا یکی از تجهیزات موشکی سپاه را به‌نام این شهید نامگذاری کنند.
انتهای پیام
تداوم بارندگیها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش مییابد